روز شنبه الیود کیپچوگه در کمتر از دو ساعت دوی ماراتن را به پایان رساند و یکی از بزرگ‌ترین موانع ورزشی را شکست. این اتفاق دستاوردی شگفت‌انگیز برای بشر بود، که برای مدت‌ها اگر نگوییم به نظر محال می‌آمد دست کم می‌شود گفت به نظر دهه‌ها با دست‌یابی به آن فاصله داشتیم.
برنامه‌ریزی دقیق برای این کار بزرگ لازم بود، از پیدا کردن مسیری که کاملاً هموار باشد تا برگزاری آن در آب و هوای مطلوب. کیپچوگه پشت سر گروهی از پیش‌قراولان می‌دوید که یکی پس از دیگری از دور خارج می‌شدند و جای‌شان را به یکدیگر می‌دادند تا راه را به او نشان دهند. حضور دو عامل نشان می‌داد که این برنامه رکوردگیری جهانی رسمی نیست: یکی حضور پیش‌قراولان و عامل دیگر مسابقه‌ای نبودنِ برنامه.
REUTERS
اما موضوع تا حدی جنجال‌برانگیز کفش‌های کیپچوگه بود: این دونده کنیایی کتانی سفارشی‌دوز مدل واپورفلای نایکی به نام آلفافلای را به پا داشت. این کفش نوآوری بزرگی در دنیای ورزش است که باعث شده عملکرد ورزش‌کاران به شدت بهبود یابد. بیایید با هم ببینیم این‌همه جنجال دقیقاً بر سر چیست.
کفش مدل واپورفلای چیست و ویژگی خاص آن کدام است؟
واپورفلای کتانی مخصوص دویدن و ساخت شرکت نایکی است که قرار است عملکرد ورزش‌کاران را به طور چشم‌گیری بهبود دهد. در زیره ضخیمِ فومی این کفش لایه قوس‌داری از جنس فیبر کربن کار گذاشته‌اند که طبق پژوهش‌‌های شرکت نایکی بازده نظام سوخت و ساز بدن را تا چهار درصد افزایش می‌دهد.
AFP via Getty Images
پس آیا استفاده از این کفش‌ها ممنوع است؟
نه خیر. استفاده از آن‌ها قانونی است و طی حدود ۱۲ ماه گذشته امتحان خود را هم پس داده‌اند. با پوشیدن این کفش، کیپچوگه حدنصاب جهانی دوی ماراتن و آبراهام کیپتوم حدنصاب جهانی دوی نیمه‌ماراتن را شکستند.
پس مشکل چیست؟
از خیلی جهات اصلاً مشکلی وجود ندارد. پیشرفت فناوری همواره جزو لاینفک ورزش به حساب آمده و می‌آید. تازه در هر حال این پاهای کیپچوگه است که کار دویدن را انجام می‌دهد. اما کمتر ابداعی ممکن است این اثرگذاری سریع را بر دنیای ورزش داشته باشد که کفش واپورفلای بر دوی استقامت داشته است. عملکرد دونده‌ها در طول دهه‌ها چندان آرام و آهسته بهبود نیافته، بلکه ناگهان یک‌شبه جهش یافته و ذهن همگان را درگیر این موضوع کرده که مبادا مرزهای اخلاق را در ورزش شکسته باشیم.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
واقعاً کفش می‌تواند آن‌همه اثرگذار باشد؟
انگار هست. مطالعات گروه‌های پژوهشی دیگری سوای شرکت نایکی نیز به همان نتایج رسیده و نشان می‌دهد این نوع کفش باعث می‌شود دونده نسبت به دونده‌ای که کفش «عادی» به پا دارد به طور چشم‌گیری بهتر عمل کند. علاوه بر این، کفش‌های کیپچوگه سفارشی‌دوز بودند و مخصوص پای او و این برنامه چالشی ۱ ساعت و ۵۹ دقیقه‌ای طراحی شده بودند. پس احتمالاً پوشیدن این کفش‌ها از آن ۴ درصدی که اعلام شده هم بیشتر به او کمک کرده است. شرکت نایکی پس از طراحی واپورفلای ۴٪ نسخه‌ی بعدی آن را هم با نام زوم ایکس واپورفلای نکست به بازار عرضه کرده که قرار است از قبلی هم بهتر باشد. روزنامه‌نگار حوزه دومیدانی نیک هریس-فرای اخیراً به ایندیپندنت گفت: «من کفش‌های زیادی را بررسی کرده‌ام ولی واپورفای تنها کفشی است که آشکارا با همه کفش‌ها متفاوت و از آن‌ها بهتر است».
پس چرا همه دونده‌ها آن را نمی‌پوشند؟
بسیاری از دونده‌ها هم‌اکنون دارند از این کفش استفاده می‌کنند. اما برخی به خاطر محدودیت‌های حامی مالی‌شان نمی‌توانند از آن استفاده کنند. حتی در این موارد هم یک بار دونده‌ای نشان دیگری را به جای نشان نایکی بر کفش‌اش دوخت تا بتواند با کفش واپورفلای در مسابقه بدود. اما برای بیشتر آدم‌ها داشتن چنین کفشی به نظر تا حدی خواب و خیال می‌آید: برای نخبگان جامعه آن را سفارشی می‌دوزند ولی در بازار آزاد قیمت‌اش حدود ۲۰۰ پوند است.
خب حالا چه می‌شود؟
شرکت‌های رقیب بی‌اندازه مشتاق‌اند خود را به این اختراع نایکی برسانند یا حتی از آن جلو بزنند و نایکی نیز تمام نیرویش را جمع کرده که باز هم این دستاوردش را بهبود دهد. پس به نظر نمی‌آید این پایان ماجرا باشد. ممکن است بشود باز هم سریع‌تر دوید و حد نصاب‌های بهتری بر جای گذاشت که ابهام‌های بیش‌تری هم در اذهان ایجاد می‌کند. اما تا وقتی که کسی چرخ یا موتور جت به پاشنه کفش‌های‌اش نبسته باشد احتمالاً اتحادیه بین‌المللی فدراسیون‌های دو و میدانی دخالتی نخواهد کرد و این مشکل هم‌چنان به قوت خود باقی خواهد بود.
این نوشته برگردان فارسی از مقالات منتشر شده دیگری است و منعکس کننده دیدگاه سردبیری روزنامه ایندیپندنت فارسی نمی باشد.
© The Independent
